En basit tanımı ile dışkılamada zorluk ya da gecikme olarak tanımlanan kabızlık bebeklerde ve çocuklarda sık görülen bir rahatsızlık.. Özellikle sosyal hayatı büyük ölçüde etkileyen kabızlığın nedenleri ve korunma yöntemleri hakkında Hisar Hospital Intercontinental Çocuk Cerrahisi Bölümü Uzmanı Op. Dr. Ali Gözüküçük bilgi verdi.

     İnek sütü veya mama ile beslenen bebeklerde kabızlık daha fazla görülüyor
Bebeklerin kaka alışkanlıkları çok farklı olabilir. Normal olarak bazı bebekler günde 6-7 kez kaka yapabildikleri gibi 4-5 günde bir kez de yapabilirler. Eğer bebek; zorlanmadan, yumuşak kıvamda kaka yapıyorsa, beslenmesi ve kilo alması uygunsa, karnında şişkinlik olmuyorsa 5 gün bile kaka yapmaması kabızlık olarak değerlendirilmez. Kabızlık demek için bebeğin veya çocuğun normal sıklığının dışında birkaç gün kaka yapmaması, kakasının sert çıkması, keçi pisliği şeklinde kaka yapması, karnının şişmesi, kaka yaparken zorlanması ve taze kan gelmesi gibi bulguların bir ya da birkaçının birlikte olması gerekir. Normal kıvamda kaka yaparken sadece çocuğun yüzünün kızarması kabızlık olarak kabul edilmez. Anne sütü alan bebeklerde genellikle kabızlık fazla görülmez. İnek sütü veya formül mama alan bebeklerde kabızlık daha fazla görülür.

     Peki kabızlık neden meydana geliyor?
Çocukların %95’inden fazlasında sebep fonksiyoneldir, yapısal bir bozukluk yoktur.
Anne sütü alan bebeklerde annenin ağırlıklı olarak kabızlığa yol açan diyetle beslenmesi.
Çocuğun yeterli besin almaması, lifli (posalı) gıdalar almaması veya az su içmesi.
Bazı enfeksiyöz, metabolik ve hormonal hastalıklar (hipotiroidi gibi).
Ek besinlere geçiş ve diş çıkarma.
Bebekte ve çocukta hareketsizlik.
Tuvalete gitme isteksizliği.
Tuvalet korkusu, erken tuvalet eğitimi veya sinirli, gergin annelerin çocuklarında psikolojik olarak kabızlık gelişebilir.
Bağırsaklarda doğuştan yeterli sinir olmaması (Hirschbrung hastalığı).
 

     Kabızlık meydana geldiğinde zaman geçirmeden tedaviye başlanılmalı
Çocuklarda kabızlık ciddiye alınarak erken tedavi edilmelidir. Tedavi edilmez ise zaman geçtikçe tedavisi güçleşir.Kabızlık tedavi edilmezse kronikleşir, kaka gittikçe sertleşir. Sert kaka yapılırken çocuğun canı yanar. Canı yanan çocuk, kakasını yapmak istemez. Yapılmayan kaka içeride bekledikçe sertleşir ve sert kaka dışarı çıkarken anüste gerginliğe bağlı çatlak, fissür, kanamaya ve ağrılı kaka yapmaya yol açar. Ağrılı kaka yapan çocuk kaka yapmak istemez, tuvalette oturmak istemez. Bir köşeye çekilerek ayakta kendini kaka yapmamak için kasarak, bacaklarını birbirine çekerek, taşar tarzda az az kaka yapar. Çocuk ve aile için kaka yapmak bir işkence olur.

     İlerleyen durumlarda hayati tehlikeye yol açacak mikrop üretimi oluşabilir
Çocukta karın ağrısı, çok pis kokulu kaka ve bol gaz çıkarma görülür. Kaka yapamayan çocukta beslenme bozukluğu ve gelişme geriliği ortaya çıkar. Her gün bu sıkıntıyı yaşayan çocuk ve aile de psikolojik sorunlar ortaya çıkar. İçerde bekleyen kaka da anormal mikrop üretimi olur ve hayati tehlikeye yol açabilecek enterokolit denen ishal tablosu ortaya çıkabilir.

     Tedaviye ne kadar erken başlanırsa o kadar iyi
Öncelikle bilinmesi gereken tedavi edilemeyen kabızlık olmaz. Ancak kabızlık tedavisi bazen diyette yapılacak değişiklikle olabileceği gibi bazen de bir dizi ameliyat gerektirebilir. Buradaki en önemli nokta ailenin ‘doktora gittik, reçete aldık sadece ilaçları kullanarak hastalık geçecek ‘ düşüncesinde olmamasıdır. Tedavi bir süreç gerektirir ve bu sürede doktorla aile sıkı iletişimde bulunmalıdır. Tedaviye ne kadar erken başlanırsa sonuç o kadar iyi olur. Tıbbi ve psikolojik yaklaşım birlikte olmalıdır.

     Hafif kabızlık durumunda aşağıdaki önlemleri mutlaka dikkate alın!
Bol sıvı verilmeli.
Küçük bebeklerde vücut egzersizleri faydalı olabilir.
Aşağıda listelenen kabızlığa yol açan gıdalardan kaçınılmalıdır.
Aşağıda listelenen kabızlığı engelleyen gıdalardan daha çok verilmelidir.
Yeni bir mamaya geçişte kabızlık görülüyorsa mama değiştirilmelidir.
Tedavi süresince inek sütü kesilmelidir.
Tuvalet ihtiyacı ertelenmeden, her gün belli bir saatte (kahvaltı ve yemek sonrası)çocuk tuvalete oturtularak tuvalet alışkanlığı kazandırılmalıdır.
Bir günlük tutularak günlük dışkı sayısı ve oluyorsa gaita kaçırmasının işaretlenmesi çocukta teşvik edicidir ve tedavinin takibi açısından önemlidir.
Çocuk cezalandırılarak değil teşvik edilerek sorun giderilmeye çalışılmalıdır.
Tedavi için uygun tuvalet eğitimi mutlaka sağlanmalı

     Kabızlık çeken çocuğun kakası sert olduğu için kaka yaparken canı yanar ve bu yüzden kaka yapmak istemez. Fakat kaka yapmadıkça da kaka sertleşir ve gaita yaparken daha çok rahatsızlığa sebep olur. Tedavi de amaç bu kısır döngüyü kırmaktır. Kalın bağırsakta bol miktarda sert ve taşlaşmış kakası olan çocuklarda ağızdan kaka yaptırıcı vermek karın ağrısı, kramp, karında şişkinlik ve kusmaya sebep olabilir. Bu yüzden böyle çocuklarda öncelikle rektal yoldan kakanın boşaltılması sağlanmalıdır. Sonra idame tedavi olarak ağızdan kolay kaka yaptırıcı ilaçlar vermek gerekir. Günlük alınan lif miktarı artırılır. Uygun tuvalet eğitimi için de sabah akşam yemeklerden sonra çocuk tuvalete getirilerek en az 10 dakika tuvalete oturması sağlanmalıdır.

     Kabızlığa yol açan gıdalara dikkat!
Muz, elma suyu, ayva, havuç, kestane,
Patates,
Pirinç,
Formül mamalar,
Hamurlu gıdalar,
Fast food tarzı yiyecekler,
Kolalı kafeinli içecekler, asitli ve gazlı içecekler,
İnek sütü,
Sucuk, salam, sosis, pastırma gibi şarküteri ürünleri,
Dalak, dil, işkembe, beyin, kokoreç, ciğer gibi sakatatlar,
Margarin, tereyağı, kuyruk yağı, içyağı gibi katı yağlar.
Kabızlığı önlemek için bu besinleri tüketmeye özen gösterin

     Lahana, kereviz, pırasa, bamya, enginar, brokoli, karnıbahar, fasülye, kabak, salatalık gibi sebzeler,
Kurufasülye, mercimek, bezelye, nohut gibi baklagiller,
Elma, armut, erik(özellikle mürdüm eriği), kayısı, üzüm, şeftali, kiraz gibi meyveler,
Kepekli un, çavdar unu, yulaf unu, mısır unu,
Sızma zeytin yağı, mısırözü yağı, soya yağı, fındık yağı,
Keten tohumu.