Beyin ve omuriliğin iltihabıyla giden bir bağışıklık sistemi hastalığı olan Multipl Skleroz (MS), baş dönmesi, uyuşma, vücudun bir tarafında (yüz, kol, gövde veya bacak gibi) güç kaybı, bulanık görme gibi bir günden uzun süren geçici ve tekrarlayıcı yakınmalara sebep oluyor.

MS, hastaların önemli bir kısmında ataklar halinde seyrediyor; ancak daha seyrek olsa da bir kısım hastada hiç atak izlenmeği de görülebiliyor.

Acıbadem Maslak Hastanesi Nöroloji Uzmanı Dr. Murat Kürtüncü, “atakların dışındaki dönemlerde hastaların pek fazla şikayetlerinin olmadığını, ancak her atağın beyinde kalıcı hasarların oluşmasına neden olabildiğini, hastaların yürüme, denge ve görmede zorluklar yaşayabildiklerini ifade etti. Dr. Murat Kürtüncü, “Hastalar sık sık nasıl beslenmeleri gerektiğini, alkol ve sigaranın etkilerini soruyor.

Sağlıklı beslenme kurallarına MS hastalarının da uyması gerekiyor. Kırmızı et yerine beyaz eti tercih etmek, sebze ve meyveyi bol tüketmek gibi. Yeni bilimsel çalışmalar, sigaranın çok içilmesi halinde MS hastalığının gidişatını kötüleştirdiğini ortaya koyuyor. Bu nedenle sigara içilmemeli.” diye konuştu.

Başka hastalıklarla karışıyor, tanısı gecikiyor

MS hastalığının belirtileri, başka daha sık görülen hastalıkların belirtileriyle karıştırılabildiğinden tanıda gecikmeler olabiliyor. Elektriklenme şeklinde ağrı, uyuşma, bulanık görme, baş dönmesi, dengesizlik ve idrarda tutukluğun MS’in ilk belirtileri olabileceğini akıldan çıkarmamak gerekiyor.

Dr. Murat Kürtüncü özellikle tekrarlayan baş dönmesi ve dengesizlik şikayeti ile başlayan hastaların iyi bir nörolojik değerlendirmeden geçmemesi durumunda tanılarının geciktiğine sıklıkla şahit olduklarını söylüyor. MS hastalığında izlenen ağrıların zaman zaman fıtıklarla bile karışabildiğini, bu nedenle bazı hastaların tanılarının ameliyat sonrasında konabildiğini ekliyor.

Hangi incelemeler yapılıyor?

Her nörolojik yakınma için MR çekilmemesi gerektiğini vurgulayan Dr. Murat Kürtüncü, MR’ın dünyanın her yerinde MS için en iyi tanı aracı olarak kabul edildiğini ifade ediyor. Ancak bu incelemeyi doğru amaçlarla kullanmak gerekiyor. MR dışında yardımcı tanı araçları olarak, rutin kan incelemeleri, bel suyu incelemesi (bel suyunda bağışıklık sisteminin ürettiği proteinler birikiyor) ve ayrıca VEP gibi elektrofizyolojik testler kullanılıyor.

Kadınlarda erkeklerin iki kat daha sık

MS hastalığı 25-35 yaş grubunda, kadınlarda erkeklere göre iki kat daha sık olarak görülüyor. Genel olarak kadınlarda bağışıklık sistemi hastalıkları daha fazla, bu nedenle X kromozomuyla ilgili bozukluklar, ya da hormonal faktörlerin tetikleyici olabileceği düşünülüyor. Gebelik süresince seyrekleşen ataklar, gebelik sonrasında sıklaşıyor. Çocukluk döneminde de MS teşhisi alan hastalar var.

Bazı ataklar üç aydan fazla sürebiliyor

MS hastalarının bir grubunun çok iyi seyrettiğini hatta 10 yıl hiç atak geçirmediğini belirten Dr. Murat Kürtüncü, “Bir grup hasta da var ki, yılda 3-4 atak geçirebiliyor. Hangi hastanın nasıl seyredeceğini bize önceden söyleyen bir test ne yazık ki bulunmuyor. Ancak hastağın nasıl seyredeceğini birkaç yıllık takiple tahmin edebiliyoruz. MS hastalarında ortalama atak sıklığı yaklaşık olarak 1,5 yılda birdir. Atakların sık olup olmadığını bu ortalamaya göre tahmin edebiliyoruz.”

MS hastalarının atakları ile ilgili olarak şunlar söylenebilir:

 24 saatten fazla süren geçici nörolojik kayıplardır.
 Görme kaybı, çift görme, uyuşma, güçsüzlük, idrar mesane problemleri, dengesizlik, ağrılar izlenebilir.
 Ataklar sıklıkla bir ay içinde düzelir.
 Üç aydan daha uzun süren ataklar da olabildiği gibi bazı ataklarda düzelme de olamayabilir.
 Günümüzdeki tedavilerin tümü atak sıklığını azaltmak üzerinde etkindir.

Atakların iki çeşit tedavisi var

Atak tedavisinde kortizonlar kullanılıyor ve belli bir süre boyunca damardan yüksek doz kortizon tedavisi veriliyor. Değişik kortizon kürleri var, hastanın ve hekimin tercihine göre değişebiliyor. Son 15 yılda yaygın olarak kullanılmaya başlanan atak engelleyici tedaviler enjeksiyon şeklinde uygulanıyor. Hastalar ilaçlarını kendi kendine yapabiliyor ya da yardımla yapabiliyor.

Dr. Murat Kürtüncü, FDA (Amerikan İlaç Ruhsatlandırma Dairesi) tarafından onaylanma aşamasında olan ve ilk ağızdan alınan MS tedavisi olacak olan ilacın önümüzdeki yıllarda Türkiye'ye de geleceğini belirterek, şunları söyledi:

“Şu anda hastalığın tedavisinde kullanılan ve enjeksiyon şeklinde uygulanan beş ilaç bulunuyor. Biri dışında hastalar bunu kendi kendilerine yapıyor. İlaçların her gün yapılanı var. Ayda bir kez damardan uygulanan formu da bulunuyor. Hepsinin etkisi temelde aynıdır. Burada hedefimiz atak sıklığını azaltıp hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak ya da durdurmak.”

Kesin tedavisi yok mu?

MS’de sinir kılıfı tahrip oluyor, henüz bunu ortadan kaldıran ya da yok eden bir ilaç ne yazık ki yok. Hastalığı daha iyi kontrol altında tutan ve daha kolay uygulanan ilaçlar çıktığına değinen Dr. Kürtüncü, şöyle konuştu:

“Her gün ilaç yapma zorunluluğundan ayda bir kez tedavi almaya yönelik tedaviler ile ilgili çalışmalar sürüyor. Hastalık daha çok genç erişkin nüfusu etkilediğinden, hastaların yıllarca tedavi almaları gerekiyor. MS hastalığı bir akıl hastalığı değil ve hastalar normal şekilde hayatlarını sürdürüyorlar” diyen Dr. Kürtüncü şöyle devam etti: “Hastaların yüzde 50’sinde depresyon görülüyor. Depresyon dışında cinsel işlev bozukluğu da olabiliyor. Hastaların bu nedenden evlilikleri sıkıntıya girebiliyor.”