Ebû Hüreyre radıyallahu anh'den rivayet edildiğine göre, Rasûlullah sallaUahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Ramazan ayının ilk gecesi olduğunda Allah Teâlâ mahlûkâtma nazar eder. Allah bir kuluna nazar etti mi ona ebediyyen azâb etmez. (Ramazan boyunca) her gün Allah bir milyon insanı cehennemden âzâd eder. 29'uncu gecesi olduğunda o gece bir ay boyunca âzâd ettiği sayı kadar daha âzâd eder. Bayram gecesi olunca melekler he­yecandan titrerler ve Cebbar olan Allah hiçbir tarif edenin tarif edemiyeceği tarzda nuru ile tecellî eder. (İnsanlar) ertesi gün bayram yaparlarken melekler şöyle derler: -Ey melekler topluluğu! Görevini tam îfâ ettiğinde iş­çinin mükâfatı nedir? (Bunu duyan diğer) melekler:-Ücreti tam olarak ödenir, derler. Allah Teâlâ da şöyle buyurur:

-Sizi şâhid tutuyorum ki onları bağışladım."1

Hasan-ı Basrî rahimehullah'm dediğine göre, Hz. Pey­gamber sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: "Allah Teâlâ Ramazan boyunca her gece altı yüz bin insanı cehennemden âzâd eder. Son gece olunca bütün gecelerde âzâd ettiği kadar kimseyi âzâd eder."2

Bu hadiste Ramazan’ın ilk gecesinde Allah Teâlâ'nın kul­larına rahmet nazarıyla bakacağı müjdesi verilmektedir. Aslında bakmak, yüz çevirmek, sevinmek, gazablanmak, gülmek, yukardan aşağıya inmek insanlara ait özelliklerdir. Ancak bazı hadislerde bu vasıfların Allah Teâlâ'ya da nisbet edilmiş olduğunu görüyoruz. Bunlar mecazdır ve tevile muhtaçtır.

Cenâb-ı Hakk'ın bir kimsenin yüzüne bakması, ona acı­yıp merhamet etmesi, lütuf ve ihsanda bulunması demektir. Bakmaması ise o kimseden yüz çevirmesi ve ona lütuf ve ihsanda bulunmaması, merhametiyle muamele etmemesi demektir. Bir insanın kul olarak karşılaşacağı en büyük mu­sibet, Allah'ın lütfundan ve merhametinden mahrum kal­masıdır. Kıyamet gününde bir insanın karşılaşabileceği en büyük mükâfat ise Allah Teâlâ'nm o kimseyi temize çıkar­ması, günah kirlerinden ve en kötü sonuç olarak cehenneme girmek başta olmak üzere her tür kötü akıbetten koruması­dır.

Bu hadîs-i şerif, ramazanın ilk gecesinde, Allah Teâlâ'nrn rahmet nazarına bu ayın kıymetini bilen kullarının mazhar olacağını haber vermektedir.

Allah'ın yüzlerine bakmadığı insanların kimler olduğu­nu haber veren bazı hadisler vardır. Bunlardan biri şöyledir:

Ebû Zer radıyallahu anh'den rivayet edildiğine göre, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:

—  "Üç sınıf insan vardır ki, Allah Teâlâ kıyamet gü­nünde onlarla konuşmaz, onların yüzüne bakmaz ve ken­dilerini tezkiye edip temize çıkarmaz. Onlar için yakıcı bir azâb vardır" buyurdu. Ebû Zer:

—Bunlar kimlerdir? diye sorunca, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle cevap verdi:

—   "İzarını  (elbisesini)  yerde  sürüyen  (mütekebbir, kendini üstün gören ve hakkı batıl sayan), yaptığı iyiliği başa kakan ve malını yalan yeminle satmaya çalışan kim­selerdir/'

Ramazan vesilesiyle Allah Teâlâ'nın bu ümmete bahşet­tiği başka özellikler de vardır.

Ebu Hureyre ve Câbir b. Abdullah kanalıyla gelen birbi­rine çok yakın lafızları olan rivayete göre Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:

"Ramazan ayında ümmetime hiç bir peygamberin ümmetine verilmeyen beş haslet verilmiştir. Bunlar şun­lardır;

1. Ramazan'ın ilk gecesi olduğunda Allah Teâlâ onlara nazar eder ve Allah kime nazar ederse ona ebedî azab et­mez.

2.  Susadıklarında onların ağızlarının kokuları Allah katında misk kokusundan daha güzeldir.

3. Gece gündüz melekler onlar için istiğfar eder.

4.  Allah cennete, 'Kullarım için süslenin ve hazırlanın. Kullarım yakında dünya yorgunluğundan kurtulup be­nim evim ve kerametimde istirahat edecekler', diye sesle­nir.

5. Ramazan'ın son gecesi olduğunda Allah onların hep­sini bağışlar."

Topluluktan bir adam

— O, kadir gecesi mi? diye sordu.

Hz. Peygamber:

"Hayır, işçilerin işlerini bitirdiklerinde ücretlerinin ödendiğini bilmiyor musun?" buyurdu.

Bu hadis mürseldir. Çünkü tabiînden olan Hasan-ı Basrî (ö. 110 h.) sahabeyi atlayarak, Hz. Peygamber'den doğru­dan rivayette bulunmuştur.

¹  Ali el-Muttakî, Kenzü'l-Ummâl, Vll, 471 (Hadis no: 23707); Münzirî, et-Terğîb ve't-Terhîb, II, 98. Münzirî zayıf hadisler kullandığı zaman temrîz sığası ile vererek zayıf olduğuna işaret etmiştir.

² Aynı eser, III, 303 (Hadis no: 3604).

3 Müslim, îman 71.