Meraklı ebeveynin okuma listesi... Bizim ebeveynlik etme stilimiz ile önceki nesiller arasındaki en büyük fark başvurduğumuz kaynaklar ile ilgili olabilir. Önceki nesiller anne-babalarından, çevrelerinden gördükleri ve duydukları bilgiler ile çocuklarını büyütürken, biz, bilgi çağı yetişkinleri kendi çevremizden çok daha farklı kaynaklara erişebilir haldeyiz. Gerek internet, gerek ulusal ve uluslararası yayınlara kolaylıkla erişme imkanı önümüzde ebeveynlik konusunda araştırılabilecek, yol gösterecek bir çok kaynak açıyor. Bana gereke okurlardan, gerekse çevremden en sık sorulan sorulardan biri de bu kaynaklara dair. "Hangi kitapları okuyalım?" diye soruyorlar... Genellikle bu kitapları okuyup içlerindeki belli konularla ilgili yazılar yazıyorum ama bu kaynaklara genel bir bakışın da faydalı olacağı kanaatindeyim... İşte bu yazı bu soruya kısa bir cevap niteliğinde...

Anne Baba ve Çocuk Arasında

     1922 doğumlu, klinik psikolog ve aile hekimi HAIM Ginott'un kitabı ebeveynlik üzerine kafa yoran ve bu konuda kendini yetiştirmek isteyenler için bir derya... Sorumluluklar, ödül ve ceza, olumlu anne babalık, kardeş kıskançlığı, nezaket, tehdit ve rüşvet, duygusal aynalamanın önemi gibi konuları ele alıyor. Anne-babalar ve çocuklar arasındaki iletişime odaklanan kitap şöyle başlıyor: "Tıpkı cerrahlar gibi anne-babaların da çocukların gündelik istekleriyle başa çıkmaları için özel beceriler öğrenmeleri gerekir. Neşter vururken dikkatli olan bir cerrah gibi ebeveynlerin de kelimeleri kullanma becerisine sahip olmaları gerekir. Çünkü kelimeler bıçak gibidir. Kelimeler fiziksel olmasa da duygusal yaralara yol açabilirler." Çocuklara davranışlarımız, sarf ettiğimiz kelimeler ve onların üzerindeki etkileri hakkında bir kitap bu. (Anne Baba ve Çocuk Arasında, Haim Ginott, Okuyanus Yayınları)

Çocuk Yetiştirme Rehberi

     Jesper Juul, Avrupa’nın en çok takip edilen aile terapistlerinden biri. Yabancı yayınlarda bir çok kitabı olan Juul'un Türkçeye çevrilmiş tek kitabı: Çocuk Yetiştirme Rehberi. Orijinal dilindeki ismi "Senin Yetkin Çocuğun" olan bu kitap Juul’un temel yaklaşımı olan anne-baba ve çocuk arasında bilinen tüm hiyerarşileri yıkmak ve gerçek iletişime, karşılıklı saygıya dayalı bir bağ kurmak temelinden yola çıkıyor. Bizim gibi ataerkil ya da ebeveyn erkil düzenin aşırı belirgin olduğu toplumlar için devrimsel düşünceleri var... Jesper Juul çocukları en çok etkilediğimiz zamanın onlara bir şey öğretmeye çalışmazken yaptıklarımız olduğunun altını çiziyor. Yani öğretmeye çalıştığımız değil de "olduğumuz" insanın çocuk üzerindeki asıl eğitmen olduğunu, büyük ve özel anlarda değil de gündelik ve basit gibi görünen meselelerin önemli olduğunu ifade ediyor.  (Çocuk Yetiştirme Rehberi, Jesper Juul, Alfa Yayınları)

Bilinçli Bebek

     Aletha Solter'ın yazdığı bilinçli bebek kitabı özellikle bebeği 0-3 yaş arasında olan anne-babaların hayatını kolaylaştıracak bir kitap. Solter, bebeğin özellikle ilk yılında zorlayıcı bir faktör olan ağlama konusunu masaya yatırıyor. Ve bebeğin ağlamasının ne kadar doğal bir şey olduğunu, bununla başa çıkmak için nasıl bir bakış açısına ihtiyaç olduğunu anlatıyor. Bebekler, ilk doğdukları sene kendilerini ifade edecekleri başka bir yolları olmadığı için; hiçlikten varlığa geçmek kolay bir süreç olmadığı için, yoruldukları, acıktıkları, susadıkları için ağlarlar. "Bilinçli Bebek" tüm yeni annelere tavsiye ettiğim en önemli kaynaklardan biri. “Bebeğiniz neden stres yaşıyor? Travma kaynakları nelerdir? Bu sinyalleri nasıl tanıyacak ve nasıl ayırt edeceksiniz? İyileştirici dokunuş/tutuş nedir? Bebeğinizin, gerginliğini içinden atmasına nasıl yardım edersiniz?” gibi sorulara cevap veren Solter, endişeli yeni anne babanın kafasındaki soru işaretlerini dağıtıyor. (Bilinçli Bebek, Aletha Solter, Doğan Kitap)

İleri Seviye Okumalar

     Yukarıdaki üç kitabı okuduysanız ebeveynlik tutumunuzla ilgili temel bir yaklaşımınız oluşmuştur. Ebeveynlikte temel yaklaşımınız yerine oturduktan sonra çok önemli bir bilgiye haiz oluyorsunuz: Ebeveynlik tutumunuz siz çocukken gördüğünü ebeveynlik ile şekilleniyor. Buradan sonrası kendi çocukluğunuzla, kalıplarınızla, yetiştirilmenizle yüzleşmek. İnsan kendini en iyi çocuğunu yetiştirirken tanıyor. Dolayısıyla bundan itibaren daha ileri seviye okumalar yapmak gerekiyor. Bunlar için birkaç örnek:

Yetenekli Çocuğun Dramı

     "Her insanın derininde kendinden az çok gizlediği, içinde çocukluk dramının aksesuarlarının bulunduğu bir arka odası vardır. Kimseyi sokmadığı bu gizli odaya mutlaka girecek olanlar yalnız kendi çocuklarıdır" diyor Alice Miller "Yetenekli Çocuğun Dramı" isimli kitabında... Miller'ın kitabının ismindeki yetenekli çocuk öyle piyano dehası ya da fizik kimya mühendisi ya da herhangi bir konuda üstün yetenekleri olan bir çocuk değil. Miller'ın yetenekli çocuğu anne- babasına göre biçimlenmeyi kendiliğinden beceren, kişiliğini onlara göre inşa etme yeteneğine sahip olan çocuk.  Çocukluk çağının tüm zekâsı ve koşullara uyum sağlama yeteneğiyle annesi onu nasıl sevecekse öyle olmayı öğrenen çocuk bu;  öfkesiz, uslu, bağırtısız, taşkınlıklar olmadan, hayal kırıklıklarını açık etmeyen. Ebeveyn çocuk ilişkisindeki derin psikolojik boyutları inceleyen kitap ileri derecede okumalar yapmak isteyen okuyucu için uygun. Öncesinde okumamanızı öneririm. Yazarın Türkçede 3 kitabı daha bulunuyor. (Yetenekli Çocuğun Dramı, Alice Miller, Profil Yayıncılık.)

Zor Bir Ailede Büyümek

     İçine doğduğumuz ailenin hayatımıza olan etkilerini, yetişkinlik yaşantımızda ve ilişkilerimizde yaşadığımız sıkıntıların bunlarla olan ilgisini, bilerek ya da bilmeyerek çocukların ruhunu zehirleyen, kimi toplumca daha kabul gören (aşırı sorumluluk almak zorunda kalmış çocuk) kimi ise aklı olan her insanca lanetlenen (fiziksel ve cinsel istismar) anne babalık hallerini inceliyor... Yazar Susan Forward, “Toksik anne babalar” diye ifade ettiği tutumları 6 gruba ayırıyor. Bunlar: yetersiz anne babalar, alkolikler, sözel tacizciler, fiziksel tacizciler, cinsel tacizciler, kontrol manyakları ve yetersiz anne babalar. (Zor Bir Ailede Büyümek, Susan Forward, İletişim Yayınları.)