İSLAM İNSANIN İHYASIDIR

dan dolayı takdir ederek şöyle buyurdu:

"Bilesin ki, Allâh senin için o kurtardığın insanlardan her birisi sebebiyle şu şu kadar sevap yazmıştır."

Sonra Rasûlullâh -sallâllâhü aleyhi ve sellem- bana:

"Sana kendimden sonra bir tavsiye yazacağım!" dedi ve yazıp, üzerini de mühürleyerek bana verdi. (Ebû Davud, Edeb 110)

İbret dolu başka bir tablo:

Bi'r-i Maune faciasında 70 İslâm mualliminin katledilmesi ve daha başka katliam ve suikastlerin yaşanması üzerine Hazret-i Peygamber -sallâllâhü aleyhi ve sellem- kabilelere gönderdiği muallim heyetlerine onları muhafaza için bir miktar asker vermekteydi. Bu askerlere de muallimlerin hayatlarını korumak zarureti hâsıl olmadıkça silahlarını kesinlikle kullanmamalarını tenbih etmekteydi. Ancak bir defasında bu muhafızlardan Hâlid bin Velid, tenbih edilen ölçü dışında kılıcını kullandı. Bundan haberdar olan Allâh Rasûlü -sallâllâhü aleyhi ve sellem-, büyük bir üzüntüyle kıbleye dönerek:

"Yâ Rabbî! Hâlid'in yaptığından berîyim; aslâ râzı değilim." cümlesini üç defa tekrar etti.

Ardından hâdisenin yaşandığı yere Hazret-i Alî'yi gönderdi ve yalnız insanların değil, hayvanların, hattâ köpeklerin bile diyetini ödedi. (İslâm Târihi, c. I, s. 525-527)

Bu yüce ahlâkı kendilerine şiar edinen Osmanlılar da, hâkim olduğu yerlerdeki gayr-i müslimlere karşı dînde zorlama, ırkı yok etme ve kültür emperyalizmi gibi icrâat ve zulümlere aslâ meydan vermemiş, ülkelerindeki gayr-i müslimleri Allâh'ın kendilerine vedîası/emaneti kabul eden bir zihniyetle muâmelede bulunmuşlardır. Bu davranışın bereketiyledir ki Lehistan'da:

"Osmanlı atları Vistül Nehri'nden su içmedikçe, bu ülkenin hürriyet ve istiklâle kavuşamayacağı..."sözü, bir darb-ı mesel hâline gelmişti.

Bu yönüyle Osmanlı, başka milletlerin tercih ettiği bir devlet hüviyetinde olmuştur. Nitekim Bizans asillerinden olan hıristiyan Grandük Notaras'ın, Fâtih'in askeri surları zorlarken Ayasofya'daki bir müzâkerede Papa'dan yardım taleb edilmesi teklîfine karşı sarfettiği şu ifâde de meşhurdur:

"İstanbul'da kardinal şapkası görmektense, Türkler'in sarığını görmeyi tercîh ederim!.."

Bugün husûsiyle Rabbin "Rahmân ve Rahîm" tecellîlerinden nasîb alarak Hâlık'dan ötürü mahlûka merhameti kâmil bir tarzda yaşayabilme mecbûriyetindeyiz. Bu hâl ise, Hakk'a yakın olabilmenin en büyük müessirlerinden biridir.

Bir mü'minin gönül ufkunu gösteren şu misâl ne ibretlidir:

Bâyezîd-i Bistâmî Hazretleri, bir yolculuğu esnasında mola verdiği bir ağaç altında yemek yemiş, sonra yoluna devam etmişti. Epey bir müddet sonra da torbasının üzerinde dolaşan bir karınca gördü ve üzülerek:

"-Bu hayvanı vatan cüdâ ettim!" dedi.

Derhal geri döndü ve yemek yediği mekâna varıp o karıncayı yerine bıraktı. Zîrâ o, "şefkat li-halkıllâh" (yaratandan ötürü yaratılana merhamet) şuûruyla bir karıncanın dahî hakkına riâyetin ehemmiyetini idrâk hâlindeydi.

İşte hayvanata karşı dahî insana böylesi bir incelik kazandıran İslâm, insanı azîz bir varlık olarak bilir ve bu kıymeti muhâfaza yolunda beşerin süfliyâta düşmeyip ulvîliklere doğru mesâfe alması için gayret sarfeder. Yâni insana kıymet yönü, onu hayvanlardan aşağı mertebelere düşüren nefsânî azgınlıkları tahrîk ve uyandırma değil, meleklerin bile gıpta edip imreneceği ulvîliklere nâil kılan gönül âlemini tezyîndir.

Bugün binbir zulüm ve anarşiye sahne olan dünyânın durumu, hiç şüphesiz insanların azgınlaşan nefsânî ihtiraslarına tâbî olarak aşk ve muhabbet gibi ferdi yükselten hasletlerden uzaklaşılmış olmaktandır. Bu durumda İslâm'ı iyi anlamak ve onun ilâhî sadâsına can ü gönülden kulak vermek ve hayatın bütün îcâb ve dekoruyla fânîliğini kavramak, binbir girdap ve sefâlette kıvranan insanlığa elbette pek büyük bir fayda sağlayacaktır. Zîrâ onun bereketli nefhası, kıyâmete kadar insanlığın muhtaç olduğu en feyizli bir kaynaktır. Yûnus Emre Hazretleri'nin gerçek aşk sebebiyle:

Nazar eyle ilerü, pazar eyle götürü,

Yaradılanı hoş gör, yaradandan ötürü!

şeklinde bütün mahlûkâtı kucaklayan beyânı, dünyânın neresinde olursa olsun her zâlim ve anarşiste onu dünyâ ve âhıret planında kurtaracak bir can simidi değil midir?

Demek ki bugün, zulüm ve gaddarlıkta bulunanlar, Yûnus'un bahsettiği aşktan biraz nasîb alsalar, kurbanlarına revâ gördükleri eziyeti aslâ icrâ edemeyip onu kendi vicdan ve idrâklerinde hissedecekleri için adâlet ve merhametin bereketine nâil olurlar.

Burada sarâhaten ifâde etmelidir ki, dîn birtakım siyasî hadiselere âlet edilemez. Dolayısıyla dinî hakîkatlerle siyasî hâdise ve davranışlar birbirinden ayırt edilmelidir. Meselâ hâricîler, yaptıklarını İslâm adına yapıyorlardı, fakat gerçekte hareketleri tamamen İslâm dışı bir siyasetin îcâbı ve anarşikti. Diğer taraftan insanların huzurlarını kendi menfaatleri çerçevesinde bozmak ve bundan kazanç elde etmek isteyen şahıs veya zümreler, hatta bazen de devletler, tarih boyu böyle siyasi manevralar yapmışlardır. Böyle mihraklar haksız kavgalarını haklı gösterebilmek ve karşısındakilere tahakküm edebilmek için cemiyette meşru addedilen unsurları, bilhassa dini kullanmış ve ardından da bütün dindarları karalama kampanyaları başlatmışlardır. Bu meyânda müslümanların birbirlerini kırdıkları Cemel vak'asına zemin hazırlayan Yahudî İbn-i Sebe'nin, yandaşlarına söylediği ve kendisinin yanısıra daha sonraki bütün fitne ve fesat ehlinin ölçüsünü ortaya koyan şu ifadeler pek ibretlidir:

"Ey kavim! Sizin hayat ve şerefiniz insanların birbirine düşmesine bağlıdır. Öyle ise onları birbirine düşürün. Yarın bunlar karşılaştıkları vakit harbi kızıştırın. Onları başka şeylerle meşgul olmaya bırakmayın. Bunun için kendileriyle beraber olduğunuz kimseler, sizin istemediğiniz şeyden, yâni barış ve sulhtan yüz çevirmenin ve Allâh'ın, Ali'yi, Zübeyr'i ve Talha'yı ve onlar gibi düşünenleri birbiriyle savaştırarak meşgul etmesinin gerekli olduğunu bilsinler..."(İ.Canan, Kütüb-i Sitte Muhtasarı, c. 13, s. 526)

Bu sinsi emelleri farkederek bilmelidir ki, yol kenarında birikmiş çamurlu bir suyun yoldan geçen bir arabanın camına sıçramasıyla olaşan leke, arabanın ve şoförün kusuru değildir. Bunun gibi ferdî ve şahsî bazı yanlışları İslâm'ın üzerine sıçratmaya çalışmak doğru olmadığı gibi her nasılsa sıçramış olan üç beş damlayı da İslâm'a mâl etmek bir görüş hatâsından ziyâde sinsi bir maksadın eseridir. Böyle yapanlara hitâben Hazret-i Mevlânâ ne güzel buyurur:

"Ey dünyada diken tohumu eken kişi, kendine gel. Sakın ektiğin dikeni bülbüllerin şakıdığı gül bahçesinde arama, kendi kusurunu gülistana yükleme."

"Sen hangi akılla ayın yüzünde leke ve kusur görmeye, cennette diken toplamaya kalkışıyorsun. Ey gül değil de diken arayan kişi! Sen cennete girebilsen, orada kendinden başka diken bulamazsın!.."

Hazret-i Mevlânâ, devamla böyle müfsitlere karşı gönülleri îkâz eder:

"Kimiler vardır, insan yiyen canavar gibidir. Onların selam vermeleri ve ağızlarından dökülen «lâ-havle» sözleri, hep bulanıktır. Çünkü gönülleri şeytan yatağıdır. Kendileri de insan şeytanıdır."

"Kimileri de dostunun postunu yüzmek isteyen kasaplara benzer. Bir yandan «canım, dostum» der, diğer yandan bıçağını hazırlar. Hâsılı derini yüzmek için seni kandırır, yüzüne güler, tatlı okşayıcı sözler söyler. Hâl böyleyken düşmanların sunduğu afyonu yutanın vay haline."

Bu durumdaki her insan, yücelikten habersiz kaldığı, ilâhî aşkı tatmadığı ve merhamet dünyâsından da nasip almadığından dolayı, insanlığını kendisine sadece bir maske olarak kullanır. Böyleleri fikir olsa, hakîkati öldürür; şair olsa ruhları çürütür; ahlâk savunucusu kesilse, ahlâkı mahveder. Hazret-i Mevlânâ buyurur:

"Böyleleri, eline bir gül bile alsa, o gül başkalarına diken olur. Bir dostun yanına gitse, onu yılan gibi sokar.

Bunlar, kısaca birer gönül kâtilidirler. Öyle ki, herkesi süflî hazlar içinde sağırlaştırmak ve sarhoşlaştırmak isterler. Bundan sonra da âlemin en mükemmel ve kıymetli varlığı olan insanı zâlim bir hayvan haline getirmeye çalışırlar. Mantık, iz'an ve basiret yerine durmadan iptidaî ve saldırıcı hisleri kırbaçlar, şuurun bu sahasında yangın çıkarmak için didinirler. Nitekim tarih boyu, insanların en berbat düşmanları bunlar olmuşlardır. Cenâb-ı Hak, bu gâfillerin hâlini şöyle beyân buyurur:

"Onlara yeryüzünde fesat çıkarmayın denildiği zaman: «Biz ancak ıslâh edicileriz.» derler. Şunu bilin ki, onlar bozguncuların tâ kendileridir, lâkin anlamazlar." (el-Bakara, 11-12)

O hâlde kişinin kendi nefsânî karar, istek ve hırsları değil, Allâh'ın arzu ve murâdı önemlidir. Hiç kimse terör hareketinin ve ardından sökün eden masum ve sivillerin öldürülmesinin dînî olduğunu söyleyemez. O hâlde dînî motif ve prensipleri kullanarak kendi menfur emellerini gerçekleştirmek isteyenler, aslında o emellerden münezzeh olan Allâh'ın rızâsını kaybedenlerdir. Nitekim yeryüzünde bozgun çıkarmış ve hattâ peygamberlerini dahî öldürmüş bir topluluğa ve onlar gibi davranacak olanlara Allâh Teâlâ buyurur:

"İsrâiloğulları'na: «Kim, bir cana kıymayan veya yeryüzünde bozgunculuk çıkarmayan bir nefsi öldürürse, bütün insanları öldürmüş gibi olur. Kim de bir nefsin yaşamasına sebep olursa, bütün insanları yaşatmış gibi olur.» hükmünü yazdık (farz kıldık). Şüphesiz ki onlara peygamberlerimiz açık delillerle geldiler. Yine de bundan sonra onların birçoğu yeryüzünde aşırı gitmektedirler." (el-Mâide, 32)

Çünkü haksız yere birini öldüren kâtil, yaşama hakkı tanımamış, kanların haramlığına, nefislerin masumluğuna saldırmış, adam öldürmeye yol açmış, başkalarına da cesaret vermiş olur. Şu halde bir kimseyi öldüren herkesi öldürmüş gibi, Allâh'ın gazabını ve büyük azabını hak etmiş olur. Her kim de bir nefse hayat verir, yâni afvetmek veya öldürülmesine engel olmak veya herhangi bir yok olma sebebinden kurtarmak suretiyle hayatının devam etmesine sebep olursa âdeta insanların hepsine hayat vermiş, birine yaptığını -kendisi de dahil olduğu halde- hepsine yapmış gibi olur.

Bu ölçüler ışığında İslâm'ı bir âb-ı hayâta, yâni ebedîlik veren bir suya benzeten Hazret-i Mevlânâ:

"Âb-ı hayatın kıyısında kimse ölmez."  diyerek bu ilâhî dînin hassâsiyetini yansıtır.

Diyebiliriz ki, İslâm'ın bütün prensip ve umdeleri hep böylesi hassasiyet etrafında halkalanır. Bu itibarla İslâm, her vesileyle insanları, önce doğru bir inanç, sonra en güzel davranışlar ve bunlara bağlı olarak da rahmet, merhamet, hizmet, ilim, hikmet, mantık, nezâket, letâfet, zerâfet, hak, hukuk ve yüce bir ahlâk gibi hususlarla yoğurur. Kıymetli ibadetler, mübârek gün ve geceler, mâlî ameller, vs. hep gönlü olgunlaştırarak Rabbe yaklaştıran ve insanı ihyâ eden ilâhî iksîrler gibidir.

Bilhassa gölgesi üzerimize düşen Ramazan-ı Şerîf, ihtivâ ettiği oruç, teravih, sadaka, fitre ve diğer ibadetleriyle kulları her yıl farklı bir iklîmde yaşatır. Oruç, diğer zamanlarda merhametsizlikten tıkanmış olan gönül damarlarını açar. Yürekleri ötelerdeki muzdarip ve yalnızların civârına sevk eder.

Orucun bize öğrettiği ve bizi içerisinde yaşattığı merhamet âlemi öyle ilâhi bir rahmettir ki, onda nice âlemler semâ halindedir. Günümüzde müslümanı bir iman vecdi içerisinde yaşatacak, nefsinin tasallutundan kurtararak rûhunu derinleştirecek ve zarifleştirecek saik ancak merhamettir. Merhametin meyveleri ise, cömertlik, tevâzu, hizmet, afvedebilme ve hasedden kurtulmadır. Ramâzan-ı Şerif'te derinleşen ruhlarımız bize hizmeti kolaylaştırır. Zira hizmet, ruh olarak nefsinden taşıp insanlara ve mahlûkata yayılmak sûretiyle Allâh'ı aramaktır. Nefsânî menfaatten uzak her samîmî hizmet, davranışlarımızla vuslatın, yâni Allâh'ın aranmasıdır. Ancak mahlûkata hizmetle kalbimizdeki ümit kapıları açılabilir ve vuslata yaklaşabilme imkânı artar. Aksi halde davranışlarımızda görülen bunca nefsânî meyiller ve sıfatlar, dünyaya gelişimizin temel mantığını ve mânâsını yok edebilecek kadar hazindir.

Hâsılı İslâm dîninin seâdet parolası, îmân ve güzel davranışlar manzumesinden ibarettir. Bunun için sâlih mü'minler; aklını Hakk'a, kalbini hayra, âzâlarını da güzel ve faydalı işlere tahsîs ederek amel-i sâlih ömrü yaşarlar. Bütün bunlardan sonra Hazret-i Mevlânâ'nın dediği gibi:

"Ne mutlu o çirkine ki güzeller güzeline râm olur. Vay o gül yüzlüye ki, kış gibi soğuk bir kimseye dost olmuştur."

Allâh'ım! İki dünyâmızı da İslâm'ın güzellikleriyle azîz eyle! Devlet ve milletimizle birlikte âlem-i İslâm'ı ve bütün insanlığı her türlü fitne ve felâketlerden muhâfaza kıl! Rahmet ve bereketinin taştığı Ramazan-ı Şerîf'in bütün güzelliklerinden nasiplendirerek hakîkî bayramlara nâil eyle!...