Toplum dilinde kan kanseri olarak adlandırılan lösemi nedir? Lösemi tek bir nedene bağlanamamıştır ancak birçok etken lösemiyi tetikler. Erken teşhisin tedavide hayati önem taşıdığı löseminin belirtileri nelerdir?

     Lösemi, bazı kanserli hücrelerin oluşumu ve kontrolsüz artışı sonucu lenf bezleri aracılığı ile organlara yayılması şeklinde görülür. Çocuklarda görülen ciddi rahatsızlıkların başında gelen lösemide tedavi şansı %80 'lere varan bir değere varmış durumda. Tedavi için ise önemli olan hastalığın erkenden fark edilmesi ve harekete geçilmesi.

     Erken teşhisin hayat kurtardığı lösemi için son yıllarda birçok farkındalık projesi yürütüldü. Bu da hafif sanılan ve diğer hastalıklara bağlanan lösemi belirtilerinin daha erken fark edilmesi noktasında yararlı oldu. Hafif ve genel semptomlara çok benzeyen lösemi belirtilerini iyi bilmek bir hayatı kurtarmak için anahtar noktası olabiliyor.

Lösemi Nedir?

     Lösemi, kemik iliğinden kaynağını alan ve kan üreten kök hücrelerinden birinin, çeşitli etkenlerin bir araya gelmesi ile gelişiminin bir basamağında duraklaması ve kontrolsüz aşırı çoğalmaya başlamasıdır. Lösemi ilk önce kemik iliğinde başlar ama daha sonra diğer organlara yayılır. Löseminin erken fark edilmesi yayılmasının önüne geçebilir. Bu farkındalık büyük önem taşır. Çünkü kan hücrelerinin vücutta yayılımı ne kadar kolaysa lösemi hücreleri de kanla beraber aynı şekilde hızlıca vücutta yayılır. Daha sonra sayısı iyi huylu beyaz kan hücrelerini geçen bu kanserli hücre kanama, enfeksiyon, kansızlık ve acıya neden olabilir.

Lösemi Türleri Nelerdir?

     Lösemi hızlı ve yavaş seyretmesine göre akut ve kronik adı verilen iki türe ayrılır. Hızlı seyreden ve daha çabuk belli olan lösemi 'akut'; yavaş seyirde ilerleyerek uzun yıllar gelişen lösemi ise 'kronik' olarak adlandırılır. Akut ve kronik de beyaz kan hücrelerinin cinsine göre ikişer kola ayrılır. Beyaz kan hücresi lenfosit ise "lenfoblastik lösemi", myelosit ise "miyelogenöz lösemi" olarak adlandırılır. Bu 4 ana lösemi türünden başka daha az sıklıkla görülen tüylü hücre lösemisi, kronik miyelomonositik lösemi ve juvenil miyelomonositik lösemi adında farklı lösemi türleri de bulunmaktadır.

     Yetişkinlerde en sık görülen lösemi türleri, kronik lenfositik lösemi ve akut miyeloid lösemidir. Çocuklarda ise akut miyelojenöz lösemi (AML) ve miyeloid lösemiler daha çok görülmektedir. Löseminin iyileşme oranları yüzde 80-90'ları bulmuş durumda ancak akut myeloblastik lösemide ise tedavi başarısı yüzde 50-60 oranlarında seyrediyor.

Lösemi Kimlerde Görülür?

     Hem yetişkinlerde hem de çocuklarda olabilen lösemi özellikle çocukların mücadele ettiği bir hastalıktır. Ciddi çocuk hastalıklarında başı çeken lösemi özellikle 2-5 ya da 5-10 yaş aralığındaki çocukları hedef alıyor.

     Erkek ve kız çocuklarda aynı ölçüde görülen lösemi, kız çocuklarında 2,5 sene gibi bir sürede tedavi edilirken; erkek çocuklarında bu süre 3,5 seneye kadar çıkabilmektedir. Bunun nedeni kanserli hücrelerin erkeklerin testis organın saklanma eğilimi göstermesidir. Bu organı koruyan bariyerler aracılığı ile korunan kanser hücresine kemoterapinin ulaşması dahi zorlaşırken, nüksetmesine de neden olabilir. Aynı zamanda üreme organına yapılan özel müdahale ise hormonların hasar görmesine neden olabiliyor. Bunun için tedavi sürecinde hem hormonlara hem de eğer hasta ergenlik dönemindeyse spermlerin yok olmasına karşı tedbirler alınıyor.

Lösemi Neden Olur?

     Lösemi hastalığını belirli ek bir nedene bağlamak yanlıştır. Tam olarak neden olduğu bilinememekle birlikte bir araya gelen ve maruz kalınan bir çok faktör hastalığın tetikleyicileri arasında sayılabilir. Yetişkinlerde lösemi çevresel faktörlere bağlanırken, çocuklarda daha çok genetik hasarlara bağlanır. İşte, lösemi için risk faktörleri;

-Radyasyon, nükleer radyasyon

-Bazı kimyasallar (benzen vb.)

-Kemoterapi tedavisi, bazı kanser ilaçları

-Genetik problemler, mutasyon ve down sendromu

-Sigara kullanmak

-Kan hastalıkları

-D vitamini eksikliği ve raşitizm

-Bebeklerde 2 yaşından sonra görülen viral enfeksiyonlar

-Ailede görülen kanser ve tümör çocuklarda lösemiye neden olabiliyor.

Lösemi Belirtileri Nelerdir?

     Lösemi akut ve kronik türlerinde farklı şekillerde seyreder. Yavaş ve sessizce ilerleyen kronik löseminin belirgin bir belirtisi yoktur. Bu lösemi türü ancak rutin kan testlerinde görülebilir. Lösemi belirtilerinin net bir şekilde görüldüğü tür akut lösemidir. Eğer beyne etki ettiyse baş ağrısı, kusma, zihin karışıklığı, kas kontrolünün zayıflaması gibi belirtiler görülebilir. Löseminin sık şekilde görülen belirtileri aşağıdaki gibidir;

-Aşırı kilo kaybı

-İştahsızlık

-Kemik ve eklem ağrıları (özellikle bel ve bacaklarda)

-Testislerin şişmesi

-Lenf bezlerinin şişmesiyle nefes darlığı ve solunum güçlüğü

-Göz ağrısı ve görme problemleri (bulanık görme gibi)

-Göğsün içindeki veya midedeki düğümler tıkanma

-Halsizlik, nöbet, kusma ve denge kaybı

-Uzun süre düşmeyen ateş ve gece terlemeleri

-Dalak ve karaciğerin şişmesi nedeniyle karın bölgesinde görülen şişlik

-Özellikle çocuklarda antibiyotik ve benzeri tedavilerle bir türlü iyileşmeyen enfeksiyonlar

-Basınç nedeniyle kan dolaşmasının güçleşmesi ve yüzün ve kolların şişmesi. Baş, kollar ve göğüs üst kısmı mavimsi-kırmızı bir renk alması

-Boynun yan tarafı, kasıklar ve koltuk altı bölgesinde lenf bezlerinde şişkinlik

-Anemi belirtilerinin görülmesi (soluk ten, nefes darlığı, kalp çarpıntısı, baş dönmesi, konuşma güçlüğü vs.)

-Kanama; yaralanmalarda ya da regl dönemlerinde aşırı kanama görülmesi, burun ve diş eti kanamaları; aynı zamanda yaralanmalarda aşırı morarmalar oluşması.

Lösemi Teşhisi Nasıl Konur?

     Yukarıda zikredilen belirtiler başka birçok hastalığın habercisi de olabilir. Ancak bunlardan bir ya da daha fazlasının yaşanması durumunda doktora başvurmak gerekir ki lösemi ancak doktor kontrolünde ve gerekli testler neticesinde anlaşılabilir. Lösemide hayat kurtaran en önemli faktör hastalığın yayılmadan evvel fark edilmesi ve tedavi sürecine bir an önce başlanmasıdır. Bu nedenle belirtilerin büyük bir dikkatle incelenmesi ve gerekli gözlemlerin rutin olarak yapılması önerilir.

     Lösemi tanısı konmadan evvel kişiye üç aşamalı belirleyici test yapılır. Fiziksel testte; hastanın fiziki şikayetleri ele alınarak incelenir. Kan testinde; kan değerlerinden işaretle tanı konulur. Örneğin; anormal seviyedeki beyaz kan hücreleri veya trombositler lösemiye işaret eder. Lösemi teşhisindeki en zorlu tetkik kemik iliği testi (biopsi) dir. Kalça kemiğinden alınan bir örnek ile birtakım incelemeler yapılır. Laboratuvar ortamında yapılan incelemeler ile lösemi teşhisi gerçekleştirilebilmektedir.